Stel je voor: als de klas binnenkomt, merk je een onderhuidse onrust die door de groep waart. Onrustige blikken van leerlingen kruisen elkaar en de klas blijft rumoerig. In de pauze ontstond op de gang een ruzie waar jij niet bij was. Wat ga je doen?
Je ziet jezelf misschien hard werken om de aandacht van iedereen vast te houden of überhaupt te krijgen. Je ziet sommige leerlingen die nog steeds boos of van streek zijn.
Improviserend lesgeven kan een oplossing bieden om met dergelijke situaties om te gaan.
Wat is improviserend lesgeven?
Improviserend lesgeven draait in wezen om de band tussen leerlingen onderling én die met jou als docent. Als docent met improvisatievaardigheden ben je volledig aanwezig in het moment en pas je het ‘ja-én’ principe toe in vol vertrouwen.
‘In het hier en nu zijn’ houdt in dat je volledig aanwezig bent en je volle aandacht richt op je leerlingen en jezelf, en bewust observeert wat er gaande is. Kijk naar wat je leerlingen doen, begrijp waarom ze dat doen, en identificeer wat zij én jij nodig hebben om tot leren te komen. En dan komt het ‘ja-én’ principe uit het improvisatietheater in beeld. Dit betekent dat je, gebaseerd op de informatie die je verzamelt, de moed hebt om een passende actie te ondernemen.
Het verhaal vervolgt: de klas die net binnenkwam blijft onrustig en de spanning vermindert niet. Je besluit om het ‘ja-én’ principe toe te passen. In plaats van uit het veld geslagen deze situatie te negeren en door te gaan met de les, erken je het probleem (‘ja’), en neem je vervolgens actie (‘én’).
En dan ga je improviseren
Je gooit je lesplan om en geeft ruimte voor een gesprek over wat er is gebeurd. Er ontstaat een discussie waarbij je merkt dat er nog niet echt sprake is van wederzijds begrip. De leerlingen snappen elkaars standpunten niet. Je geeft aan dat het probleem echt aandacht verdient, pakt een stoel en vraagt een leerling erop te gaan zitten. Je geeft aan dat deze leerling nu een rol speelt en dat hij een conflict heeft en niet weet wat hij moet doen. Hij is de probleemeigenaar en kiest een andere leerling die zijn duivels stemmetje speelt en hem negatief mag beïnvloeden. Ook kiest hij een engeltje dat juist positief advies geeft. Je vraagt de probleemeigenaar het verhaal te vertellen, terwijl de duivelse en engelachtige stem hem adviseren. De leerlingen liggen in een deuk terwijl de spelers heel overdreven hun standpunten duidelijk maken. De lucht klaart op en de sfeer wordt beter. Je ziet dat de leerlingen elkaar snappen. Twintig minuten later pak je je oorspronkelijke les weer op.
Improviserend lesgeven is spannend én leuk. Je kunt het ervaren in de workshops die wij speciaal voor docenten geven.
Hier volgen alvast 7 tips:
Tip 1: je voorbereiding is je basis
Het lijkt misschien een gekke combinatie: improvisatie en voorbereiding. Maar in werkelijkheid vormen zij de yin en yang van effectief lesgeven. Een solide voorbereiding van de les die je wilt geven, vormt de basis van waaruit je soepel kunt navigeren, afhankelijk van wat jij en je klas nodig hebben. En nog mooier: met een goede voorbereiding onder de riem, voel je je vrij om de starre planning los te laten en met de wind mee te zeilen wanneer de situatie dat vereist. Een goed voorbereide docent is een docent die klaar staat om de sprong in het diepe te maken en te improviseren!
Tip 2: Neem je studenten serieus!
Studenten serieus nemen is superbelangrijk! Dit betekent dat je echt moet opletten en de signalen van je leerlingen moet opmerken. Soms zit er veel meer achter een zucht, een frons of zelfs een vrolijke lach dan je op het eerste gezicht zou denken. Dus als je die kleine dingen opmerkt, doe er dan iets mee! Of het nu gaat om een kort gesprekje na de les, het aanpassen van je volgende oefening of het bespreken van een probleem. Het is jouw taak als docent om te reageren op wat je leerlingen aan jou laten zien. Want door hen serieus te nemen, laat je zien dat je echt om hun welzijn geeft. En dat versterkt het vertrouwen dat ze in jou stellen.
Tip 3: je studenten zijn je kompas. Leer ze te lezen via een goede check-in
Houd je ogen open wanneer je leerlingen de klas binnenkomen. Door even een kort moment van contact te maken, kun je al veel leren over hoe ze zich voelen en wat ze nodig hebben. Misschien geef je iedereen een high-five, een knikje of een korte vraag als “Hoe gaat het?” als ze binnenkomen. Of je kiest voor een check-in waarbij iedereen kort iets deelt. Door dit te doen, laat je niet alleen zien dat je er bent voor je studenten, maar krijg je ook waardevolle informatie die je kan helpen je les aan te passen aan de behoeften van de groep op dat moment. En het mooie is, het kost bijna geen tijd, maar het maakt een groot verschil!
Tip 4: geef je les een vliegende start
De eerste werkvorm in je les is je geheime wapen. Zie het als de sprankelende openingsscène van een spannend verhaal dat je leerlingen willen volgen. Wil je een energieke sfeer waarin creativiteit bloeit? Of streef je naar een warme sfeer van saamhorigheid? Misschien wens je zelfstandigheid en focus? Jij, de regisseur van het klaslokaal, stuurt de atmosfeer met de eerste scene – jouw eerste opdracht. Als je bijvoorbeeld hoopt op samenwerking en verbinding, lanceer dan een groepsactiviteit die hen aanmoedigt een puzzel samen te ontcijferen. De improviserende docent heeft een schatkist vol starters om de leerlingen te ontvangen en de dynamiek in zijn gewenste richting te sturen.
Tip 5: durf fouten te maken en je kwetsbaar op te stellen
Wees niet bang om je fouten toe te geven en te laten zien dat je niet alles weet. Deel deze momenten openhartig met je klas – vaak zul je merken dat zij een overvloed aan inzichten en ideeën hebben over hoe verder te gaan. Dus wanneer je de volgende keer struikelt over die lastige Franse uitspraak of die complexe wiskundige formule, wees dan niet bang om het toe te geven. Sterker nog, deel het met je leerlingen! Verras hen met een opmerking als: ‘Zie je, zelfs ervaren Franse chefs snijden zich wel eens in de vingers!’ of ‘Ik zei toch dat die Pythagoras een slinkse vent was!’
Je kwetsbaar opstellen is niet een teken van zwakte, maar van kracht. Het toont je bereidheid om te leren, om samen te werken, en om echt menselijk te zijn. Het geeft je studenten het gevoel dat zij ook mogen struikelen, lachen, opstaan, en leren.
Tip 6: laat zien wie je bent door authentiek te zijn
Leerlingen zijn bijzonder scherp in het opmerken van onechtheid. Het verbergen achter een personage dat je niet bent, zal waarschijnlijk snel worden opgemerkt, waardoor je harder moet werken. Dus wees gewoon jezelf! Jouw unieke persoonlijkheid, passies en ervaringen vormen jou tot de docent die je bent en kunnen je leerlingen inspireren.
Improviserend lesgeven draait om het in het moment aanwezig zijn en je leerlingen werkelijk zien – en dat is het gemakkelijkst als je echt jezelf bent. Of het nu gaat om het delen van je enthousiasme over een bepaald onderwerp, open zijn over je eigen leerproces, of gewoon communiceren in je natuurlijke stijl: authenticiteit is de sleutel. Door authentiek te zijn, creëer je een veilige en ondersteunende leeromgeving waarin je leerlingen ook zichzelf kunnen zijn. Het bevordert betrokkenheid en stimuleert het leren. Een authentieke docent is een inspirerende docent!
Tip 7: vergeet niet om te spelen en plezier te maken
Laten we eerlijk zijn, plezier hebben in wat je doet is wellicht het allerbelangrijkste in zowel het leven als in het onderwijs. Door luchtigheid en humor in je lessen te weven, zullen je leerlingen het leren eerder als een plezierige reis zien dan als een verplichte opgave.
Enthousiasme is aanstekelijk en geeft energie. Als je plezier en enthousiasme toont in je onderwijs, is de kans groot dat je leerlingen dit enthousiasme ook zullen overnemen en zich meer verbonden zullen voelen met wat ze leren. Kortom, vergeet niet om wat plezier in je lessen te injecteren. Het is een fantastische manier om een positieve en stimulerende leeromgeving te creëren!
En nu oefenen!
Voilà, deze tips zijn voor jou en jouw podium is het klaslokaal! Stap erop, speel, experimenteer en wees niet bang om fouten te maken. Heb je zelf een aanvullende tip die in deze blog past of een glorieus ‘ja-én’ moment meegemaakt in de klas? Laat het ons weten door een bericht onder deze LinkedIn-post te plaatsen, wij zijn reuze benieuwd!
Als je voelt dat je toch nog een beetje regie nodig hebt, geen nood! Onze trainers staan klaar om de spotlight met je te delen en je te gidsen door de wereld van het improviserend lesgeven. Wist je al dat we ook workshops aanbieden speciaal voor docenten? Wat dacht je van een teamdag gevuld met improvisatievormen die je de volgende dag kunt inzetten bij je leerlingen? Samen met je collega’s de comfortzone verlaten, lachen, leren en inspiratie opdoen…